Cha Alexandre de Rhodes,
kính nhớ
sinh nhật Người (ngày 15/03) !
 |
| Cha Alexandre De Rhothes (15/03/1591 - 05/11/161) |
Khi bạn đọc những dòng chữ quốc
ngữ này, là bạn đang chiêm ngưỡng tác phẩm của các linh mục thừa sai
Dòng Tên gồm các cha Gaspar de Amaral, cha Antonio Barbosa … và cha Alexandre
de Rhodes, tất cả họ đều là cha đẻ của quốc ngữ mà người Việt ta
đang dùng hàng ngày.
Với linh mục Gaspar de Amaral, cha
đã soạn cuốn từ điển Việt – Bồ. Với linh mục Antonio Barbosa, cha
soạn cuốn từ điển Bồ – Việt. Nhưng hai cha đều mất khá sớm, tuy vậy,
cùng với một số linh mục khác trong giai đoạn tiên khởi này, các cha
đã giúp đặt nền móng đầu tiên cho quốc ngữ Việt Nam.
Với linh mục Alexandre de
Rhodes, thì cha đã dựa vào hai công trình từ điển nêu trên và bổ sung
thêm phần La tinh để hình thành nên cuốn từ điển Việt – Bồ – La.
Thực tế, chính việc bổ sung
phần La tinh của cha Alexandre de Rhodes đã trở thành đóng góp quan
trọng bậc nhất giúp hình thành nên lối chữ viết theo lối La tinh mà
sau đó nhanh chóng trở thành quốc ngữ Việt Nam.
Đánh giá về vai trò của linh
mục Alexandre de Rhodes trong việc khai sinh nên quốc ngữ Việt Nam, tờ Nguyệt
San MISSI do các linh mục Dòng tên người Pháp quản lý đã từng viết nhân
dịp kỷ niệm 300 năm ngày sinh của ông, đại lược như sau : "Khi cho
Việt Nam các mẫu tự La Tinh, cha Alexandre de Rhodes đã đưa Việt Nam đi trước đến
ba thế kỷ".
“Thật vậy, khi chính thức xác định
mẫu tự, bằng cách in quyển từ điển và các sách đầu tiên bằng chữ quốc ngữ
tại nhà in Vatican - Roma, thì cha Alexandre de Rhodes đã giải phóng cho nước
Việt Nam về chữ quốc ngữ.
Bởi lẽ trước đó, tương tự như
Nhật Bản và Cao Ly (Triều Tiên), thì người Việt Nam luôn luôn sử dụng lối chữ
viết của người Tàu hoặc chữ nôm do tự sáng chế và bị nô lệ vì
chữ viết này. Chỉ mới cách đây không lâu, người Cao Ly mới chế biến ra chữ
viết riêng của họ, nhưng vẫn không theo cách viết La tinh nên bị hạn chế
nhiều. Còn người Nhật Bản thì sau nhiều lần thử nghiệm chế biến
lối chữ viết khác, nhưng cuối cùng đã phải bó tay và đành trở về với lối
viết tượng hình, biểu ý của người Tàu.
Trong khi đó, chính người Tàu dưới
chế độ cộng sản của Mao Trạch Đông cũng đã từng tìm cách dùng
các mẫu tự La Tinh để chế biến ra chữ viết của mình, nhưng cho đến nay vẫn chưa
thành công. Vậy mà dân tộc Việt Nam, nhờ công ơn của cha Alexandre de Rhodes,
đã tiến bộ trước người Tàu đến ba thế kỷ (tác giả tính từ năm in cuốn
từ điển Việt – Bồ – La năm 1651 đến thời điểm viết bài báo trên
Nguyệt san MISSI năm 1960).
Dĩ nhiên, không phải chỉ riêng
mình cha Alexandre de Rhodes khởi xướng ra chữ Quốc ngữ. Trước đó, các cha thừa
sai Dòng Tên người Bồ Đào Nha ở Ma Cao đã nghĩ ra một số phát âm tiếng
Việt, viết bằng các mẫu tự La Tinh rồi. Tuy nhiên, chính cha Alexandre de
Rhodes là người hệ thống hóa, hoàn tất công trình làm ra chữ quốc ngữ
thành công vào năm 1651, tức là năm mà cuốn tự điển Việt - Bồ - La chào
đời tại nhà in Vatican - Roma.
Thế nên, chính tại nhà in
Vatican ở Roma là nơi mà Việt Nam nhận được chữ viết của mình, và chính năm
1651 cũng là năm khai sinh chính thức của chữ quốc ngữ Việt Nam.
Theo đó, chữ viết theo lối La
tinh ban đầu được các nhà truyền giáo sử dụng trong cộng đồng Ki-tô giáo Việt
Nam, đặt nền móng cho việc sử dụng rộng rãi sau này, đến khi được toàn thể người
dân Việt Nam sử dụng thì mặc nhiên nó đã biến thành chữ quốc ngữ”.
Ghi nhận công ơn của cha Alexandre
de Rhodes, năm 1941, một tấm bia kỷ niệm nhân ngày sinh nhật thứ 350 của cha
đã được dựng ở gần bên bờ Hồ Gươm trước cửa đền bà Kiệu. Đến năm 1957,
khi Hà Nội thuộc sự quản lý của chính quyền Cộng Sản thì bia bị gỡ
bỏ.
Chính quyền Sài Gòn cũ đặt
tên ông cho một con đường tọa lạc gần Dinh Độc Lập, nay là Dinh Thống
Nhất. Sau đó, chính quyền cộng sản đổi tên đường thành Thái Văn Lung
và bây giờ thì đã đặt lại tên cũ là Alexandre de Rhodes cho con dường
này.
Nguyên, cha Alexandre de Rhodes (Đắc
Lộ) sinh ngày 15/03/1591 (hay 1593 ?) tại Avignon, miền nam nước Pháp.
Gia đình ông thuộc gốc Do Thái ở thành phố Rhodes (bán đảo
Iberia), tổ tiên sang tị nạn dưới bóng Giáo Hoàng vì thời ấy Avignon là đất của
Giáo Hoàng. Ông gia nhập Dòng Tên tại Roma năm 1612, thời kỳ công cuộc truyền
giáo cho các dân tộc đang trên đà phát triển mạnh mẽ.
Đầu năm 1625, cha Alexandre De
Rhodes đến Việt Nam bắt đầu từ Hội An. Cha bắt đầu học tiếng Việt và
chọn tên Việt là Đắc-Lộ. Từ đó, Việt Nam trở thành quê hương thứ hai của cha.
Nhưng cuộc đời truyền giáo của cha ở đây rất gian nan, trong vòng 20 năm, cha bị trục
xuất đến sáu lần. Đến năm 1645, cha bị Chúa Nguyễn vĩnh viễn
trục xuất khỏi Việt Nam. Cha mất ngày 5/11/1660 ở Iran, thọ 69
tuổi.
Hiện nay, ở Việt Nam đã từng
xuất hiện ý kiến phủ nhận công lao đóng góp của cha Alexandre de
Rhodes trong việc khai sinh chữ quốc ngữ, một trong số họ nêu quan điểm
: “Alexandre
de Rhodes làm sách bằng chữ quốc ngữ là để phụng sự cho việc truyền bá đức tin
Ki-tô giáo, chứ tuyệt đối không vì bất cứ một lợi ích nhỏ nhoi nào của người Đại
Việt cả. Người Việt Nam đã tận dụng chữ quốc ngữ, mà một số cố đạo đã đặt ra, với
sự góp sức của một số con chiên người Đại Việt, để làm lợi khí cho việc giảng đạo,
thành lợi khí của chính mình để phát triển văn hóa dân tộc, để chuyển tải một
cách đầy hiệu lực những tư tưởng yêu nước và những phương thức đấu tranh nhằm lật
đổ ách thống trị của thực dân Pháp. Đây chẳng qua là chuyện “gậy ông đập lưng
ông” mà thôi. (nguồn : Tại đây).
Riêng đối với người viết, thì :
- Lối chữ viết đã trở thành quốc ngữ của quốc gia với chín mươi triệu đồng bào sử dụng;
- Lối chữ viết được dùng để viết lời Tuyên ngôn độc lập khai sinh chế độ;
- Lối chữ viết được dùng để thể hiện Hiến pháp văn bản pháp luật cao nhất của quốc gia;
- Lối chữ viết được dùng trong tất cả mọi sinh hoạt chính trị, hành chính, xã hội, kinh tế, giáo dục, văn hóa …
- Lối chữ viết được dùng để thể hiện những dòng lịch sử oai hùng của dân tộc từ thuở hồng hoang đến nay.
- Lối chữ viết được dùng để thể hiện lời ru ân cần của mẹ từ ngày sinh tôi làm kiếp người.
- Lối chữ viết được dùng để thể hiện sự yêu thương giữa những thành viên trong gia đình, giữa những đôi tình nhân, giữa những người tri kỷ …
- Lối chữ viết được dùng thể hiện ca từ những nhạc phẩm bất tử như Bạch Đằng Giang, Hội nghị Diên Hồng, Trưng Nữ Vương, Lòng mẹ, Tình ca …
- Lối chữ viết mà người dân nước tôi có thể tự hào là sở hữu riêng biệt trong khi rất nhiều quốc gia khác vẫn còn phải vay mượn (Úc, Phi, Sin, Ấn, Canada, một loạt các nước Nam Mỹ …).
Thì người khai sinh của lối chữ viết ấy chắc chắn phải là ân nhân của mình, bất kể đến quốc tịch của họ, bất kể đến tôn giáo của họ và bất kể động cơ của họ khi khai sinh lối chữ ấy !
Thế nên, nhân ngày 15/03, lại
một ngày sinh nhật mới của cha Alexandre De Rhodes, tôi viết bài này
để bày tỏ lòng biết ơn và kính nhớ Người … vị ân nhân của tôi và của
những người cùng chung ý nghĩ như thế !
Ngày 14/03/2014
Manh Dang
-----------------
* Ảnh minh họa từ nguồn internet
* Có thể bạn muốn tham khảo thêm các bài viết khác tại đây : Mục lục Blog
 |
| Trang in bằng chữ quốc ngữ đầu tiên |
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét